Gündem 21 Nedir?
Gündem 21, yirmibirinci yüzyılda çevre ve kalkınmayı etkileyen tüm alanlarda hükümetlerin, yerel yönetimlerin, tüm bağımsız sektörlerin üstlenmesi gereken faaliyetleri tanımlayan, hükümetler tarafından kabul edilen en geniş kapsamlı eylem planıdır. Gündem 21’in çıkış noktası, Haziran 1992’de yapılan Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı’dır Yerel Gündem 21 Nedir? Yerel Gündem 21, öncelikli yerel sürdürülebilir gelişme sorunlarının çözümüne yönelik uzun dönemli, stratejik bir eylem planının hazırlanması ve uygulanması yoluyla yerel düzeyde Gündem 21’in hedeflerine ulaşılmasını amaçlayan katılımcı, çok sektörlü bir süreçtir.
Yerel Gündem 21 süreci, toplumun örgütlü ve örgütsüz tüm kesimlerinin katılımını teşvik edici politikaların ve mekanizmaların geliştirilmesi için büyük önem taşımaktadır. Yerel Gündem 21 Programı, Mart 2004 itibariyle, 50’nin üzerinde yerel yönetimin ortaklığıyla, sürmektedir. Destekleyici ortaklar Tarihi Kentler Birliği, Akdeniz Belediyeler Birliği, Doğu Karadeniz Belediyeler Birliği, Ege Belediyeler Birliği, GAP Belediyeler Birliği ve Marmara ve Boğazları Belediyeler Birliği ile birlikte, ICLEI – Uluslararası Yerel Çevre Girişimleri Konseyi, WALD – Dünya Yerel Yönetim ve Demokrasi Akademisi, Habitat ve Gündem 21 Gençlik Derneği’dir.
Program ortağı kentlerdeki YG-21 süreçlerinin koordinasyonu, her kentte yerel ortaklar tarafından oluşturulan Yerel Gündem 21 Genel Sekreterliği tarafından gerçekleştirilmektedir. Yerel Gündem 21’in Örgütlenme Biçimi Nedir? Yerel eylem planlamasının belkemiğini oluşturan katılımcı süreçler, her kentin kendine özgü koşullarına göre yürütülmektedir. Bununla birlikte başlıca katılımcı yapılar şöyledir: YG-21 Kent Konseyleri, merkezi yönetimi, yerel yönetimi ve sivil toplumu “ortaklık” anlayışıyla buluşturan yönetişim mekanizmalarıdır. Kentlerin büyüklüklerine bağlı olarak yüzlerce kuruluşun temsil edildiği Konseyler, kendi tüzüklerini hazırlamakta ve bunlara göre faaliyet göstermektedir. Konseyler, kentin kalkınma önceliklerinin ve acil sorunlarının tanımlandığı, tartışıldığı ve çözüm arandığı demokratik platformlar olarak işlev görmektedir.
Yerel Gündem 21 Çalışma Grupları, farklı kurumlardan ve sektörlerden gelen gönüllülerin coşkulu katkılarını, ilgili kentin öncelikli konularında ve sorun alanlarında yoğunlaştıran bir başka önemli katılımcı mekanizma işlevini görmektedir. Yerel Gündem 21 sürecinin önemli bir dayanağı olan mahalle ölçeğindeki çalışmalar kapsamında, birçok kentte oluşturulan “Muhtar Evleri”, “Mahalle Hizmet Odaları” gibi merkezler ile “Mahalle Meclisleri” gibi yapılar, katılımcı süreçlerin belde halkının gündelik yaşamında ifadesini bulmasının başarılı uygulamalarını sergilemektedirler.
Yerel Gündem 21 Kadın Meclisleri, kadınlara yönelik platformlar ve çok-amaçlı kadın merkezleri, karar alma süreçlerine kadınların etkin katılımının teşvik edilmesi ve kadın bakış açısının tüm politikalara ve stratejilere yansıtılması gibi öncelikli konulardaki bilinç düzeyinin artmasına yardımcı olmaktadır. YG-21 Programı kapsamında, gençliğin karar alma, uygulama ve izleme süreçlerine etkin katılımına yönelik çalışmaların koordinasyonu, Habitat ve Gündem 21 Gençlik Derneği tarafından gerçekleştirilmektedir. Yerel Gündem 21 Gençlik Meclisleri, gençlerin kapasitelerinin geliştirilmesi, gençliğin her alanda karar alma mekanizmalarına katılımının sağlanması ve gençliğin rolünün güçlendirilmesi yönündeki çalışmalarını sürdürmektedir.
Yerel Gündem 21 süreçlerinde bedensel ve zihinsel engellilere, yaşlılara (“kıdemli hemşehriler’e) ve çocuklara özel bir önem verilmektedir. İlgili kentlerdeki katılımcı yapılar, YG-21 Çocuk Meclisi, Emekliler Meclisi, Engelliler Meclisi gibi platformlarla güçlendirilmiştir. Program ortağı kentlerin birçoğunda belde halkının hizmetine giren “Yerel Gündem 21 Evleri”, yerel ortakların buluşma ve birlikte iş yapma merkezleri olarak işlev görmeyi sürdürmektedir. Türkiye’deki Yerel Gündem 21 uygulamaları, 2001 yılında UNDP (Birleşmiş Milletler Kalkınma Ortakları) tarafından, dünyadaki en başarılı uygulamalardan biri olarak seçilmiştir. UNDP tarafından Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı’na gönderilen 1 Kasım 2001 tarihli mektupta, Türkiye Yerel Gündem 21 Programı, göstermiş olduğu mükemmel performans sayesinde, dünyadaki en başarılı uygulamalardan biri olarak ilan edilmiştir.
Varolan Örnekler Bize Nasıl Yol Gösterebilir? Bursa Örneği Bursa, Türkiye’deki Yerel Gündem 21 çalışmaları için öncü bir kent olmuştur. Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı Genel Sekreterliğin altında 1) Platformlar 2) Gönüllü Çalışma Grupları 3) Kent Gönüllüleri Evleri 4) Projeler olarak örgütlenmiştir. Platformlar arasında Kent Konseyi, Çocuk Meclisi, Gençlik Meclisi, Kadın Meclisi ve Engelliler Meclisi vardır. Bursa Kent Konseyi yerel demokrasinin yaygınlaştırılması ve katılımcı yönetim anlayışını hayata geçirmek için kurulmuştur.
Kent Konseyinde farklı sektörlerin katılım oranı şöyledir: % 48 ile en yüksek pay sivil toplum örgütlerine aittir. Merkezi yönetim %10, yerel yönetim % 8, iş dünyası % 2, muhtarlar ise %25 oranında temsil edilmektedir. Kent Konseyi’nin bugüne kadar aldığı kararlar arasında kent içindeki havaalanının uluslararası havaalanına dönüşmesini engellemek; Tarihi Kapalı Çarşı Bölgesi’ndeki yangın riskine karşı elektrik üretimini yenilemek; Kaçak Yapı ile Mücadele Grubu’nun oluşturulması sayılabilir. Gençlik Meclisi 16-26 yaş arası yaş grubuna hitap etmektedir. Meclis, Bursa’daki Lise Temsilcileri, üniversite klubü temsilcileri, gençlik STK’larının temsilcileri gibi gruplardan oluşmaktadır.
Kadın Meclisi ise kadınların toplumsal yaşamın her alanında, üretimde, işte, kültür ve sanat alanında daha fazla söz sahibi olmalarını ve kentsel yaşama katılımlarını sağlamak amacıyla kurulmuştur. Engelliler Meclisi, engellilerin kentsel katılımını teşvik ederek onların mimari ve ulaşım sorularına çözümler getirmeye çalışmaktadır. Gönüllü Çalışma Grupları arasında Sanatçılar, Doğa, Turizm, Sağlık, Müzik, Çevre gibi gruplar bulunaktadır. Kent Gönüllüleri Evleri ise Bursa’da yaşayan halkının sorunlarını birlikte ve yerel demokrasi ilkeleri içinde çözmeyi hedeflemektedir.
Yerel Gündem 21’in Ayvalık İçin Önemi Nedir? Ayvalık hem doğal güzellikleri, tarihi dokusu hem de insan kaynakları açısında pek çok potansiyele sahip bir kent. Ancak bu potansiyelleri yeterince değerlendiremiyor. Ayrıca kentsel katılım yeterli ve istenen düzeyde değil. Türkiye’deki pek çok kent gibi Yerel Gündem 21 programına dahil olmak, Ayvalık’ın potansiyellerini değerlendirmesine hem de ulusal ve uluslararası kaynaklardan faydalanmasına büyük katkı sunacaktır.
Şu anda Kent Konseyi’nin ve Kadın Meclisi’nin kurulmasıyla beraber YG-21’in iki önemli ayağı kurulmuş durumdadır. Ancak Bursa örneğinde gördüğümüz gibi Gençlik, Çocuk, Engelliler gibi meclislerin de kurulabilmesi, daha katılımcı bir yapının oluşturulması ve kentin sorunlarına çözüm bulacak projeler yapılması için YG21 süreci Ayvalık’a kaçırılmaması gereken bir fırsat sunmaktadır. Zaten Resmi Gazete’de yayınlanan yeni Kent Konseyi Yönetmeliği de kurulacak kent konseylerinin YG 21 kapsamı altında çalışmasını önermektedir.
Ayvalık’ın YG-21 programına girmesi şu somut olanakları sağlayabilir: 1) Kadın Meclisi ve Kent Konseyi dışındaki çalışma gruplarının ve meclislerin sayısının artması; emekliler, engelliler, çocuklar….gibi grupların da kendi sorunlarını tartışacakları platformlara sahip olmaları; 2) YG-21 Eylem Planının hazırlanması yoluyla Ayvalık’ın uzun vadeli, sürdürülebilir bir gelişme planı yapabilmesi; 3) YG-21 kapsamındaki diğer kentlerle ortak deneyim paylaşımı edinilmesi; YG-21 programı kapsamındaki eğitim çalışmalarından ve etkinliklerinden yararlanılması; 4) Hazırlanacak projeler için ulusal ve uluslar arası destek alınması (örneğin Başbakanlık Sosyal riski azaltma Projesi, Birleşmiş Milletler, YG-21 Yerel Projelere Destek Programı gibi.
Bu faydalar düşünüldüğünde Ayvalık’ın YG-21 kapsamına alınması için gerekli hazırlıkları yapmak büyük önem kazanıyor. YG-21 programına girmek için çalışmak, hem Belediye Başkanlığı’mızın sorumluluğu; hem de başta Kent Konseyi ve Kadın Meclisi olmak üzere, kent bilincine sahip bütün Ayvalıklıların talebi olmalıdır.
Kaynakça Yerel Gündem, Local Agenda 21,
